Elk jaar krijgen in ons land meer dan 9000 vrouwen de diagnose ‘borstkanker’. Toen Angelina Jolie in 2013 wereldkundig maakte dat ze een preventieve borstamputatie had ondergaan, maakte dit het thema meer dan ooit bespreekbaar. Maar veel vrouwen stelden zich ook de vraag of en wanneer ze dan zelf een dergelijke ingreep moesten ondergaan. Het antwoord daarop is niet zo eenduidig.
Drie redenen
Een preventieve borstamputatie is vooral aan de orde wanneer vrouwen drager zijn van het BRCA (BReast CAncer)-gen – dat is bij 5 tot 10 procent het geval. Een ingreep moet in dat geval om drie redenen sterk overwogen worden. Ten eerste heeft de drager van dat zogenaamde gen 60 tot 80 procent kans om borstkanker te krijgen, een percentage dat oploopt met de leeftijd: op 80 jaar bedraagt het risico zelfs 85 procent. Ten tweede is er 40 tot 60 procent kans op kanker in de andere borst nadat ze kanker in de ene borst hebben gekregen. En ten derde lopen dragers van dit gen ook een verhoogd risico (10 tot zelfs 40 procent) op eierstokkanker. Daar wordt altijd een preventieve verwijdering van de eierstokken aangeraden.
Hoe vaststellen?
Of een vrouw drager is van het BRCA1- of BRCA2-gen, wordt via DNA-onderzoek uitgemaakt in een zogenaamd Centrum voor Menselijke Erfelijkheid. Dat onderzoek wordt ingeleid en afgerond met een omkaderend gesprek. Omdat de psychologische component in deze absoluut niet te verwaarlozen is.
Maar wanneer is zo’n onderzoek aan de orde? Het wordt door de behandelende huisarts /specialist voorgesteld wanneer vrouwen zich in een latere leeftijdscategorie bevinden (vanaf 40 jaar) én minstens twee rechtstreekse verwanten hebben (zoals een moeder, tante of zus) die borstkanker hebben (gehad).
Alternatief voor preventieve borstamputatie
Opmerkelijk is dat in ons land slechts een minderheid van deze groep van genetisch belaste vrouwen kiest voor een preventieve amputatie. Vooral omwille van de psychologische implicaties. Amputatie is echter ook niet altijd aan de orde – zélfs niet voor dragers van het gen. In plaats daarvan kan, vanaf de leeftijd van 30 jaar, grondige en preventieve controle volstaan. Concreet wordt dan maandelijks zelfonderzoek van de borsten aanbevolen, gekoppeld aan een halfjaarlijks klinisch onderzoek door een arts (met echografie) en een jaarlijkse MRI-scan én mammografie.
Die MRI-scans en mammografieën zouden het risico op overlijden aan borstkanker reduceren tot 2 (bij dragers van de BRC2-mutatie) respectievelijk 7 procent (BRC1). Maar die regelmatige controles kunnen voor heel wat stress zorgen. Omdat ze niet alleen levenslang nodig zijn, maar ook het risico niet volledig uitsluiten. Want kan men snel genoeg handelen wanneer effectief een knobbeltje wordt ontdekt?
Dat gezegd zijnde, is bij een preventieve borstamputatie het risico zo goed als nul procent, maar niet helemaal nul. Er blijft altijd nog een kleine hoeveelheid borstklierweefsel achter waarin zich kanker kan ontwikkelen.
Om al deze redenen moet de eindbeslissing altijd bij de patiënt liggen, uiteraard in nauw overleg met de specialist, die alles over de voor- en nadelen van beide opties uit de doeken zal doen.
Wat met mannen?
Het komt nog te weinig ter sprake, maar ook mannen kunnen borstkanker krijgen omdat ze drager zijn van een BRCA-mutatie. De kans dat zij kanker krijgen, is niet zo groot als bij vrouwen. Maar er bestaat wel een kans van 50 procent dat ze de mutatie doorgeven aan hun kinderen. Reden genoeg om op te volgen dus. Te meer als je weet dat mannen met het BRCA-gen ook licht verhoogd risico op prostaatkanker hebben.
Conclusie
Preventieve borstamputatie is een ingreep met enorme psychologische nevenwerkingen en gevolgen. Maar helaas is het ook vaak een absolute noodzaak. Intensieve, regelmatige controle kan een alternatief zijn. En daar spelen dan weer de factoren stress en onzekerheid. Het is bijgevolg heel erg belangrijk met de huisarts/specialist het gesprek over borstkanker aan te gaan en over de mogelijkheid/noodzaak van een preventieve borstamputatie. Tevens kan men met de plastisch chirurg de mogelijkheden van borstreconstructie, hetzij met borstimplantaten autoloog materiaal (huidflap) of met eigen vet bespreken.